Bắt đầu từ năm 2026, hộ kinh doanh (HKD) sẽ chính thức chấm dứt cơ chế thuế khoán và thay bằng hình thức tự kê khai, nộp thuế dựa trên doanh thu thực tế. Đây không chỉ là bước cải cách nhằm tăng tính minh bạch trong quản lý thuế, mà còn mở ra cơ hội để hàng triệu HKD từng bước tiến lên trở thành doanh nghiệp (DN), hòa nhập vào quỹ đạo phát triển chung của nền kinh tế.
Phải thay đổi thói quen
Thông điệp này được bà Nguyễn Thị Thu Hà, nguyên Vụ trưởng Vụ Tuyên truyền - Hỗ trợ người nộp thuế (Cục Thuế), Chánh Văn phòng Hội Tư vấn Thuế Việt Nam (VTCA), đưa ra tại hội thảo "Bỏ thuế khoán, HKD cần chuẩn bị gì?" do VTCA phối hợp cùng Công ty CP Misa và các đơn vị liên quan tổ chức ngày 26-8.
Theo bà Hà, Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân đã đặt mục tiêu đến năm 2030 có 2 triệu DN hoạt động trong nền kinh tế. Để đạt được con số này, ngay từ bây giờ, HKD cần định hướng rõ ràng chiến lược phát triển, chuẩn bị tâm thế cũng như công cụ phù hợp để chuyển đổi. Nhà nước cũng đang từng bước hoàn thiện chính sách hỗ trợ, khuyến khích HKD mạnh dạn tiến lên mô hình DN. "Đây là cơ sở quan trọng để HKD tận dụng, chuẩn bị và hòa nhập với xu thế phát triển chung của nền kinh tế" - bà Hà nhấn mạnh.
Theo lộ trình, việc bỏ thuế khoán phải hoàn tất chậm nhất trong năm 2026. Đi cùng với đó là các giải pháp giảm thuế suất, mở rộng cơ sở tính thuế, đẩy mạnh thu thuế điện tử thông qua máy tính tiền. Ngoài ra, Nhà nước còn xem xét chính sách miễn thuế thu nhập DN trong 3 năm đầu cho DN nhỏ và vừa mới thành lập nhằm khuyến khích HKD chuyển đổi. "Khuyến khích số hóa, minh bạch hóa và đơn giản hóa các thủ tục đăng ký kinh doanh, kế toán, thuế, bảo hiểm là hướng đi tất yếu" - bà Hà nói thêm.
Các hộ kinh doanh tại chợ Đại Quang Minh (TP HCM). Ảnh: HOÀNG TRIỀU
Ông Nguyễn Quang Khải, Phó Giám đốc Khối Giải pháp bán lẻ Công ty CP Misa, nhận định việc bỏ thuế khoán sẽ tạo bước ngoặt lớn. "HKD sẽ không còn đóng thuế theo kiểu ước lượng mà phải kê khai minh bạch. Đây là sự thay đổi có ý nghĩa rất lớn, không chỉ đánh dấu bước tiến quan trọng trong cải cách thể chế và hiện đại hóa quản lý thuế mà còn đặt ra yêu cầu buộc hàng triệu HKD phải rời bỏ cách làm truyền thống đơn giản để chuyển sang cơ chế chuyên nghiệp hơn, đòi hỏi công nghệ và tuân thủ pháp luật chặt chẽ hơn" - ông Khải phân tích.
Ông Khải cho rằng thay đổi này vừa là thách thức, vừa là cơ hội. Thách thức nằm ở việc HKD phải thay đổi thói quen, đầu tư công cụ và thời gian cho kê khai minh bạch. Nhưng cơ hội lại mở ra nhiều hơn: khi minh bạch, HKD dễ tiếp cận vốn tín dụng từ ngân hàng, dễ hợp tác với DN lớn, có cơ hội tham gia sâu vào chuỗi giá trị và quan trọng nhất là tạo nền tảng phát triển bền vững, thoát khỏi tình trạng nhỏ lẻ, cầm chừng.
Cần có lộ trình chuyển đổi
Theo Bộ Tài chính, cả nước hiện có khoảng 5,2 triệu HKD, tạo việc làm cho từ 8-9 triệu lao động với nhiều ngành nghề đa dạng. Từ đầu năm 2026, tất cả HKD sẽ phải kê khai thuế thay cho hình thức khoán. Để chuyển đổi thuận lợi, theo bà Hà, điều then chốt là phải giúp HKD thu thập và quản lý thông tin chính xác, minh bạch nhằm xác định cơ sở tính thuế đáng tin cậy. Vì vậy, cần một lộ trình cụ thể, rõ ràng để quá trình chuyển đổi không gây xáo trộn.
Tại hội thảo, nhiều HKD bày tỏ băn khoăn: từ năm 2026, những hộ có doanh thu dưới 1 tỉ đồng có bắt buộc phải xuất hóa đơn từ máy tính tiền không? Bà Hà giải thích: Theo Nghị định 70/2025 của Chính phủ, từ ngày 1-6-2025, HKD có doanh thu từ 1 tỉ đồng/năm trở lên sẽ phải sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền. Đến ngày 1-1-2026, quy định này mở rộng cho cả hộ có doanh thu từ 200 triệu đồng/năm. Tuy nhiên, đang có đề xuất nâng ngưỡng chịu thuế lên 500 triệu đồng/năm. "Việc áp dụng hóa đơn điện tử không chỉ là thay đổi về kỹ thuật mà là bước tiến lớn để xây dựng môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng. Khi mọi HKD đều phát hành hóa đơn và tuân thủ quy định, "vùng xám" sẽ được xóa bỏ, uy tín được nâng cao, việc tiếp cận vốn và mở rộng hợp tác cũng trở nên dễ dàng hơn" - bà Hà nhấn mạnh.
Một câu hỏi khác được đặt ra là: nếu bán hàng trên sàn thương mại điện tử, HKD có cần tự xuất hóa đơn và kê khai doanh thu? Đại diện VTCA lý giải theo Nghị định 117/2025, các sàn thương mại điện tử được chia thành hai loại: sàn có chức năng thanh toán (thực hiện khấu trừ, nộp thuế thay) và sàn không có chức năng này. Về hóa đơn điện tử, HKD vẫn phải phát hành theo quy định nhưng trong trường hợp sàn có chức năng thanh toán thì thường được ủy nhiệm phát hành hóa đơn thay để tránh trùng lặp. Như vậy, HKD không cần tự xuất hóa đơn cho phần doanh thu này.
Về nghĩa vụ kê khai thuế, đại diện hiệp hội cho biết các sàn có chức năng thanh toán sẽ khấu trừ và nộp thay thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập cá nhân ngay khi giao dịch hoàn tất. HKD không phải kê khai lại những khoản này, trừ khi phát sinh các loại thuế khác. Với trường hợp doanh thu chưa đến ngưỡng chịu thuế, HKD có thể tập hợp chứng từ để yêu cầu hoàn thuế.
Để chuẩn bị cho việc bỏ thuế khoán, bà Nguyễn Thị Thu Hà khuyến nghị HKD cần chủ động tìm hiểu kỹ các quy định về đăng ký kinh doanh, nghĩa vụ thuế, lao động, môi trường… để tránh rủi ro pháp lý. Những hành vi vi phạm có thể dẫn đến phạt hành chính, truy thu thuế, thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự. Riêng những nghiệp vụ phức tạp như hóa đơn điện tử, kế toán hay kê khai thuế, bà Hà cho rằng HKD hoàn toàn có thể thuê dịch vụ chuyên nghiệp để vừa bảo đảm tính chính xác vừa tiết kiệm thời gian.
Tạo môi trường kinh doanh công bằng
Cục Thuế đang xây dựng Đề án "Hoàn thiện chính sách, phương pháp quản lý thuế đối với hộ kinh doanh khi bỏ thuế khoán", nhằm hiện đại hóa quản lý, tạo môi trường công bằng giữa hộ kinh doanh và DN. Đề án hướng đến giải quyết bất cập, thể chế hóa đầy đủ các quan điểm Nghị quyết 68, áp dụng phương pháp quản lý minh bạch, dựa trên kê khai doanh thu thực tế, người nộp thuế tự khai, tự nộp.
Theo Minh Phong
Người lao động
