Làn sóng bán tháo lan rộng khắp các thị trường lớn
Tuần qua, tình hình thị trường trái phiếu toàn cầu đã trở nên căng thẳng khi lợi suất trái phiếu dài hạn tăng vọt tại hầu hết các nền kinh tế phát triển. Tại Mỹ, lợi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 30 năm đã chạm mức 5%, mức cao nhất kể từ tháng 7-2025. Đây là mức được các nhà đầu tư coi là “ngưỡng cửa” có thể gây tổn hại đến tài sản rủi ro.
Tại Anh, lợi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 30 năm đã tăng vọt lên 5,747%, mức cao nhất kể từ năm 1998. Tại châu Âu, trái phiếu chính phủ Pháp chứng kiến lợi suất kỳ hạn 30 năm tăng lên 5%, trong khi trái phiếu chính phủ Đức - vốn được coi là tài sản trú ẩn an toàn - cũng bị cuốn theo với lợi suất 30 năm đạt mức đỉnh 14 năm.
Làn sóng bán tháo không dừng lại ở đó. Trái phiếu chính phủ Nhật Bản cũng chứng kiến diễn biến tương tự khi lợi suất trái phiếu kỳ hạn 30 năm đạt mức kỷ lục 3,285%, còn lợi suất trái phiếu 20 năm chạm 2,69%, mức cao nhất kể từ năm 1999. Ngay cả Úc cũng không nằm ngoài xu thế này khi lợi suất trái phiếu kỳ hạn 10 năm tăng lên mức cao nhất từ tháng 7-2025.
Nợ công khổng lồ và thâm hụt ngân sách đáng lo ngại
Nguyên nhân sâu xa của cuộc khủng hoảng này nằm ở tình trạng nợ công tăng vọt trên toàn cầu. Các chính phủ trên khắp thế giới đã tích lũy các khoản nợ giá rẻ sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, sau đó lại tiếp tục vay nợ để ứng phó với các lệnh phong tỏa và sự suy thoái kinh tế trong thời kỳ đại dịch Covid-19. Theo Viện Tài chính Quốc tế, nợ toàn cầu đã đạt mức kỷ lục 324.000 tỉ đô la trong quí 1-2025, chủ yếu do sự gia tăng từ Trung Quốc, Pháp và Đức.
Thị trường trái phiếu toàn cầu đang trải qua một trong những giai đoạn căng thẳng nhất trong nhiều năm qua, phản ánh những lo ngại sâu sắc về sức khỏe tài chính của các nền kinh tế lớn và khả năng các chính phủ kiểm soát được tình hình nợ công.
Tình hình trở nên nghiêm trọng hơn khi lạm phát tăng cao từ sau đại dịch khiến việc duy trì quy mô vay nợ trở nên khó khăn hơn. Các ngân hàng trung ương lớn đã tăng lãi suất và chấm dứt các chương trình mua trái phiếu (nới lỏng định lượng) được thiết kế để giảm chi phí vay vốn. Một số ngân hàng trung ương thậm chí đang tích cực bán lại các khoản nợ mà họ đã tích lũy thông qua nới lỏng định lượng trở lại thị trường, làm tăng thêm áp lực lên lợi suất.
Tại Mỹ, chi phí cho đạo luật thuế và chi tiêu toàn diện của Tổng thống Donald Trump là một mối lo ngại khác đối với các nhà đầu tư trái phiếu. Theo Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ, Đạo luật One Big Beautiful Bill có thể khiến thâm hụt ngân sách Mỹ tăng thêm 3.400 tỉ đô la trong thập niên tới, chưa tính đến các tác động tiềm tàng tới tăng trưởng. Moody’s Ratings thậm chí đã hạ bậc xếp hạng tín nhiệm quốc gia của Mỹ hồi tháng 5-2025, với lý do lo ngại rằng, tình trạng nợ công và thâm hụt ngân sách ngày càng tăng sẽ làm tổn hại đến vị thế của quốc gia này như một điểm đến hàng đầu cho dòng vốn đầu tư toàn cầu.
Áp lực chính trị ảnh hưởng đến ngân hàng trung ương và thị trường trái phiếu
Một yếu tố quan trọng khác khiến giới đầu tư lo ngại là áp lực chính trị tại các nền kinh tế đang ảnh hưởng tới chính sách của các ngân hàng trung ương, và sự ổn định của thị trường trái phiếu.
Tại châu Âu, bất ổn chính trị ở Pháp đã đẩy lợi suất trái phiếu lên mức chưa từng thấy kể từ năm 2008, trong khi những nghi ngờ về thâm hụt ngân sách ở Anh cũng gây áp lực tương tự lên lợi suất, báo hiệu những rủi ro chính trị đang ảnh hưởng đến thị trường trái phiếu.
Tại Nhật Bản, nền kinh tế đang phải đối diện áp lực chính trị và tài khóa lớn do bất ổn chính trị nội bộ từ việc Thủ tướng Shigeru Ishiba từ chức. Ông Rong Ren Goh, một nhà quản lý danh mục đầu tư tại Singapore của Eastspring Investments, cảnh báo những biến động này có thể làm gián đoạn kế hoạch bình thường hóa lãi suất và giảm nắm giữ trái phiếu của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BoJ).
Sự gia tăng phí bảo hiểm rủi ro kỳ hạn và độ dốc của đường cong lợi suất ở nhiều nền kinh tế phản ánh lo ngại về sự can thiệp chính trị và quản lý tài khóa yếu, có thể làm giảm khả năng kiểm soát lạm phát và làm suy yếu tính độc lập của ngân hàng trung ương.
Các nhà đầu tư quốc tế đang dần trở nên thận trọng trước rủi ro chính trị và tài khóa chưa được giải quyết, lo ngại điều này có thể dẫn đến làn sóng bán tháo trái phiếu và đẩy chi phí vay nợ lên cao trên toàn cầu. Bên cạnh đó là lo ngại rằng áp lực chính trị sẽ khiến các ngân hàng trung ương bị buộc phải ưu tiên tài trợ cho thâm hụt ngân sách thay vì kiểm soát ổn định giá cả, góp phần làm tăng lợi suất và gia tăng biến động trên thị trường trái phiếu.
Áp lực lớn hơn cả là tại Mỹ khi Tổng thống Donald Trump liên tục chỉ trích Chủ tịch Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) Jerome Powell và Hội đồng Thống đốc Fed vì không hạ lãi suất. Điều này đã làm dấy lên những lo ngại của giới đầu tư về khả năng áp lực chính trị ảnh hưởng đến chính sách tiền tệ.
Tổng thống Donald Trump đã đề cử cố vấn kinh tế Nhà Trắng Stephen Miran vào Hội đồng Thống đốc gồm bảy thành viên của Fed, đồng thời cố gắng cách chức Thống đốc Fed Lisa Cook với cáo buộc gian lận thế chấp, khiến bà phải đệ đơn kiện chống lại nỗ lực này. Việc bà bị bãi nhiệm sẽ mở ra cơ hội để các ứng viên được Tổng thống Donald Trump ủng hộ giành thêm một ghế trong hội đồng quản trị Fed, từ đó thúc đẩy các chính sách tiền tệ theo hướng có lợi cho ông Trump.
Trong khi đó, Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent đã xác nhận việc tìm kiếm người kế nhiệm Chủ tịch Fed Jerome Powell đang được tiến hành. Trong một tuyên bố với Reuters, ông nhấn mạnh rằng Fed “nên duy trì tính độc lập”, nhưng đồng thời cũng nói thêm rằng Fed đã “mắc nhiều sai lầm”.
Chuyên gia Bill Campbell từ DoubleLine cảnh báo rằng việc chính quyền gây áp lực để buộc Fed hạ lãi suất có thể phản tác dụng, đẩy lợi suất dài hạn lên cao. “Chính quyền cần phải cẩn thận trong những nỗ lực nới lỏng điều kiện tài chính và tiền tệ; bởi những hành động quá mức sẽ có tác dụng ngược lại”, ông Campbell nhấn mạnh.
Vàng lên đỉnh khi nhà đầu tư tìm kiếm nơi trú ẩn an toàn
Trong bối cảnh thị trường trái phiếu biến động mạnh, vàng đã trở thành lựa chọn ưa thích của các nhà đầu tư tìm kiếm tài sản trú ẩn an toàn. Giá vàng đã thiết lập kỷ lục mới với mức 3.587 đô la Mỹ/ounce vào cuối tuần trước, và tăng hơn 90% so với thời điểm cuối năm 2022.
Ông Ed Yardeni, Chủ tịch Yardeni Research, nhận định: “Có những lo ngại về rủi ro tài khóa và nguy cơ khủng hoảng nợ ở Nhật Bản, Pháp và Vương quốc Anh. Rõ ràng, ngày càng nhiều nhà đầu tư lựa chọn gia tăng tỷ trọng vàng trong danh mục đầu tư như một kênh trú ẩn an toàn và biện pháp phòng ngừa trước các bất ổn tài chính”.
Thông thường, việc lợi suất trái phiếu tăng cao thường khiến vàng trở nên kém hấp dẫn hơn trong mắt nhà đầu tư vì vàng vốn không đem lại lãi suất, làm gia tăng chi phí cơ hội khi nắm giữ loại tài sản này. Tuy nhiên, trong bối cảnh rủi ro lạm phát ngày càng gia tăng, vai trò của vàng như một công cụ phòng chống lạm phát lại mang đến sức hấp dẫn đặc biệt, khiến kim loại quý này trở thành lựa chọn phù hợp nhất hiện nay với nhiều nhà đầu tư.
Ông Michael Ryan, giảng viên của trường Đại học Waikato, cho biết một yếu tố đẩy vàng lên ngôi là sự chính trị hóa chính sách tiền tệ. “Điều đáng chú ý chính là những can thiệp của ông Trump nhằm làm suy yếu tính độc lập của Fed”, ông nói. “Nếu tính độc lập của Fed bị ảnh hưởng, các nỗ lực kiềm chế lạm phát rất có thể sẽ bị đe dọa”.
Triển vọng u ám với nguy cơ “vòng luẩn quẩn thảm họa”
Theo Bloomberg, việc lợi suất trái phiếu dài hạn duy trì ở mức cao trong thời gian dài sẽ ảnh hưởng đến chi phí vay vốn của chính phủ. Tình trạng này kết hợp với bất kỳ sự suy giảm nào của nền kinh tế, có thể dẫn đến “một vòng luẩn quẩn” trong đó mức nợ công leo thang bất chấp mọi hành động của chính phủ về thuế và chi tiêu.
Các chuyên gia kinh tế Jamie Rush, Tom Orlik và Stephanie Flanders từ Bloomberg Economics lập luận rằng chính trị và các lực lượng cấu trúc có thể khiến lợi suất trái phiếu chính phủ Mỹ kỳ hạn 10 năm ở mức 4,5% trở thành “điều bình thường mới”. Trong cuốn sách The Price of Money xuất bản tháng 8-2025, các chuyên gia này viết: “Trong những năm tới, lãi suất tự nhiên dự kiến sẽ còn cao hơn nữa. Nếu các rủi ro từ nợ, khí hậu, địa chính trị và công nghệ tích tụ, mức tăng sẽ rất nhiều”.
Giới phân tích nhận định, thị trường trái phiếu toàn cầu đang trải qua một trong những giai đoạn căng thẳng nhất trong nhiều năm qua, phản ánh những lo ngại sâu sắc về sức khỏe tài chính của các nền kinh tế lớn và khả năng các chính phủ kiểm soát được tình hình nợ công. Cuộc khủng hoảng này có thể kéo dài và tạo ra những tác động sâu rộng đến nền kinh tế toàn cầu nếu các nhà hoạch định chính sách không sớm có những biện pháp quyết liệt và hiệu quả.
Song Thanh (Nguồn: Reuters, Bloomberg, WSJ, Fortune, CNBC, Financial Times)
