Ông Warren Buffett của Berkshire Hathaway (thứ hai từ phải sang) và ông Charlie Munger (thứ hai từ trái sang) cùng nhà sáng lập BYD Vương Truyền Phúc và nhà sáng lập Microsoft Bill Gates tại một sự kiện của BYD ở Bắc Kinh, tháng 9/2010 - Ảnh: Reuters
Việc Berkshire Hathaway thoái toàn bộ vốn khỏi BYD đánh dấu sự kết thúc của một kỷ nguyên cho cả hãng xe Trung Quốc và nhà đầu tư huyền thoại người Mỹ, đồng thời còn là biểu tượng cho mối quan hệ đang thay đổi giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.
Khoản đầu tư giúp hãng xe vươn lên vị thế hàng đầu thế giới
17 năm trước, khi Berkshire Hathaway dưới sự dẫn dắt của chuyên gia đầu tư Warren Buffett chi khoảng 230 triệu USD để mua cổ phần, BYD vẫn còn là một nhà sản xuất xe điện ít tên tuổi tại Thâm Quyến. Khoản đầu tư này giúp hãng xe vươn lên vị thế hàng đầu thế giới và bổ sung một thắng lợi tài chính phi thường vào danh mục của “Nhà tiên tri xứ Omaha”, biệt danh gắn liền với thành phố nơi Berkshire đặt trụ sở.
Vào ngày 22/09, BYD xác nhận Berkshire đã thoái toàn bộ vốn, vài năm sau khi nhà đầu tư Mỹ bắt đầu giảm dần tỷ lệ sở hữu.
Berkshire đã mua vào với giá 8 đô la Hồng Kông (HKD) một cổ phiếu. Công ty đã bán phần lớn số cổ phiếu này với giá hơn 200 HKD/cp trước đợt chia tách cổ phiếu theo tỷ lệ 1:3 gần đây. Cổ phiếu BYD đóng cửa ở mức 113.5 HKD/cp vào ngày 19/09, thời điểm thông tin về việc thoái vốn hoàn toàn được công bố.
Hành trình này bắt đầu vào sáng ngày 29/09/2008, chỉ vài tuần sau sự sụp đổ của ngân hàng đầu tư Lehman Brothers, trong bối cảnh thế giới chao đảo vì khủng hoảng tài chính toàn cầu. Khi đó, một thông báo tạm dừng giao dịch cổ phiếu BYD tại Hồng Kông được đưa ra, với lý do xuất hiện một đợt đăng ký mua cổ phiếu mới “có tính chất nhạy cảm về giá”.
Vài giờ sau, nhà sáng lập kiêm Chủ tịch BYD Vương Truyền Phúc công bố một hồ sơ khác rằng Berkshire đã đồng ý mua 225 triệu cổ phiếu mới với giá 8 HKD/cp. Ông cho biết động thái này sẽ củng cố vị thế tài chính của công ty. Nhưng quan trọng hơn là việc có một nhà đầu tư như Berkshire làm cổ đông lớn chiếm 9.9% cổ phần tại thời điểm đó là một sự “tin tưởng” vào con đường của BYD và “có lợi cho sự phát triển trong tương lai của tập đoàn”, ông Vương nhấn mạnh.
Ông Vương của BYD phát biểu tại buổi báo cáo kết quả kinh doanh của hãng xe vào tháng 03/2023. (Ảnh: Kenji Kawase)
Ông Vương đã nuôi tham vọng đưa BYD vượt ra ngoài biên giới Trung Quốc. Ông nói thêm rằng thỏa thuận này cũng sẽ giúp tập đoàn mở rộng phạm vi hoạt động toàn cầu. Số tiền thu được từ Berkshire chủ yếu được dành cho việc phát triển pin sạc và xe điện, mở đường cho sự tăng trưởng nhanh chóng của công ty sau này.
Tầm quan trọng của khoản đầu tư này đã liên tục được nhấn mạnh ở các báo cáo thường niên của BYD từ năm 2009, gọi Berkshire là “đối tác chiến lược dài hạn”. Tuy nhiên, thông tin này đã không còn xuất hiện trong báo cáo vào tháng 03/2023.
Một mối quan hệ mang lại lợi ích cho cả hai bên
Trong lá thư gửi cổ đông Berkshire vào tháng 02/2009, ông Buffett đã hứa rằng mẫu xe điện mới của BYD sẽ được trưng bày tại đại hội đồng cổ đông thường niên của công ty ở Omaha vài tháng sau đó. Ông mô tả chiếc xe là “tương lai” và “đáng kinh ngạc”.
Một năm sau, một lá thư khác, ông Buffett thông báo với các cổ đông rằng BYD, với giá trị thị trường hơn 1 tỷ USD, đã gia nhập hàng ngũ các khoản đầu tư cổ phiếu hàng đầu của Berkshire, bên cạnh những cái tên quen thuộc trong danh mục như Coca-Cola, American Express và Procter & Gamble.
Khi Berkshire sau đó thay đổi cách công bố thông tin hàng năm để chỉ hiển thị 15 khoản đầu tư cổ phiếu hàng đầu, BYD đã tạm thời biến mất khỏi danh sách, nhưng xuất hiện trở lại vào năm 2017. Lần góp mặt cuối cùng của hãng xe này là báo cáo thường niên năm 2021, ngay trước khi quá trình thoái vốn dần bắt đầu vào tháng 08/2022.
Ông Buffett và ông Munger tham dự ngày mua sắm dành cho cổ đông thường niên của công ty tại Omaha, Nebraska, vào ngày 03/05/2019 - Ảnh: Reuters
Buffett chưa công khai lý do tại sao ông ngừng đầu tư vào BYD
Warren Buffett nổi tiếng là một nhà đầu tư tập trung vào thị trường Mỹ. Ông thừa nhận công lao cho thương vụ đặt cược vào BYD thuộc về sự thúc đẩy mạnh mẽ từ người cộng sự lâu năm Charlie Munger, người đã qua đời vào tháng 11/2023 ở tuổi 99.
“Charlie đã hai lần đập bàn với tôi và chỉ nói ‘mua, mua, mua đi’. BYD là một trong số đó, Costco là cái tên còn lại”, ông Buffett chia sẻ với các cổ đông Berkshire tại ĐHĐCĐ thường niên 2024 sau khi ông Munger qua đời. “Và chúng tôi đã mua một lượng nhất định cổ phiếu Costco, và chúng tôi đã mua khá nhiều cổ phiếu BYD”.
Ông Buffett chưa công khai lý do tại sao ông ngừng đầu tư vào BYD, nhưng ông đã từng đề cập đến sự khó khăn khi lựa chọn cổ phiếu ngành ô tô.
“Đừng trông cậy vào việc chúng tôi có thể thấy trước ai sẽ là người chiến thắng, và đừng trông cậy vào việc chúng tôi có thể dự đoán khi nào điều gì đó sẽ xảy ra” ở ngành này, ông nói tại ĐHĐCĐ thường niên 2024.
Năm trước đó, ông Buffett đã lấy nhà tiên phong ngành ô tô Henry Ford làm câu chuyện cảnh báo, nói rằng ông “sở hữu cả thế giới” tại một thời điểm nhưng “lại thua lỗ” chỉ 20 năm sau đó.
“Đó là một ngành kinh doanh mà bạn có rất nhiều đối thủ cạnh tranh trên toàn thế giới”, ông Buffett phát biểu tại cuộc họp năm 2023, sự kiện cuối cùng ông ngồi bên cạnh ông Munger để trả lời các câu hỏi. “Họ sẽ không biến mất, và họ có thể là người chiến thắng vào bất kỳ thời điểm nào, nhưng điều đó không mang lại cho bạn một vị thế lâu dài”.
Bản thân BYD là một ví dụ điển hình. Công ty chỉ tham gia vào cuộc đua toàn cầu vào khoảng thời gian Berkshire đầu tư, và đến năm ngoái, họ đã vươn lên vị trí thứ 7 trong bảng xếp hạng doanh số ô tô thế giới, ngay sau Ford Motor và trước Honda Motor. Tuy nhiên, công ty hiện đang đối mặt với nhiều thử thách, một phần do cuộc cạnh tranh gay gắt về giá từ các đối thủ mới nổi khác của Trung Quốc.
Ông Buffett ít đề cập rõ ràng hơn về rủi ro địa chính trị, nhưng đây vẫn có thể là một yếu tố, nếu xét đến các động thái quá khứ của Berkshire.
Cuộc phiêu lưu của Berkshire vào thị trường cổ phiếu châu Á bắt đầu với PetroChina, một trong ba gã khổng lồ dầu mỏ quốc doanh của Trung Quốc, vào năm 2002. Nhưng công ty đầu tư của Mỹ đã vấp phải chỉ trích khi bạo lực ở vùng Darfur của Sudan leo thang vào năm 2007. Nguyên nhân là do China National Petroleum Corp., công ty mẹ của PetroChina, sở hữu một cổ phần đáng kể tại công ty dầu mỏ địa phương.
Ông Buffett đã thoái vốn khỏi PetroChina vào thời điểm ông viết thư thường niên cho các cổ đông vào tháng 02/2008, mà không đề cập đến Darfur. Berkshire đã thu về một khoản lợi nhuận béo bở, thừa nhận đã nộp 1.2 tỷ USD tiền thuế trên lợi nhuận từ việc bán cổ phiếu.
Khi đó, ông Buffett không rời khỏi Trung Quốc. Thực tế, ông đã dồn lực ủng hộ một công ty Trung Quốc khác, đó là BYD. Nhưng gần đây hơn, ông đã chuyển hướng khỏi Trung Quốc và sang Nhật Bản, một đồng minh của Mỹ, nơi ông bắt đầu đầu tư vào năm công ty thương mại hàng đầu từ tháng 08/2020. Vào thời điểm BYD xuất hiện lần cuối trong danh sách đầu tư hàng đầu thường niên của Berkshire, ba trong số năm công ty Nhật Bản Itochu, Mitsubishi Corp. và Mitsui & Co. cũng có mặt cùng danh sách.
Hình ảnh từ drone cho thấy một con tàu của BYD cập cảng Itajai ở Santa Catarina, Brazil, vào tháng 05/2025. Ảnh: Reuters
Bản thân Berkshire cũng đang vào giai đoạn chuyển giao thế hệ. Người ủng hộ hàng đầu cho BYD là Munger đã qua đời, và ông Buffett 95 tuổi, đang chuẩn bị trao lại quyền điều hành cho Greg Abel, người sẽ đảm nhận vị trí Chủ tịch và CEO vào tháng 1. Ông Buffett vẫn giữ chức Chủ tịch, nhưng ông Abel, một người Canada 62 tuổi và là người đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường quan hệ với các công ty thương mại Nhật Bản, sẽ dần dần đảm nhận nhiều trách nhiệm hơn.
Và như thế, BYD và Berkshire đang đi những con đường riêng.
Vào ngày 22/09, ông Li Yunfei, người đứng đầu bộ phận quan hệ công chúng của BYD, đã đăng trên mạng xã hội lời cảm ơn ông Munger và ông Buffett vì tầm nhìn xa và sự hợp tác của họ 17 năm qua. Lời cảm ơn này chắc chắn là chân thành: Doanh thu của BYD đã tăng vọt 37 lần lên 777 tỷ nhân dân tệ (109 tỷ USD) vào năm ngoái, so với năm trước khi Berkshire đầu tư, lợi nhuận ròng đã tăng 25 lần lên hơn 40 tỷ nhân dân tệ.
Nhưng khi Berkshire ra đi với một khoản lợi nhuận kếch xù, BYD lại thấy mình đang ở một thời điểm mang tính bước ngoặt. Công ty không chỉ đối mặt với sự cạnh tranh ngày càng tăng ở trong và ngoài nước, mà những lo ngại rằng Trung Quốc đang tràn ngập thế giới bằng xe điện giá rẻ cũng đang tạo ra một môi trường kinh doanh toàn cầu ngày càng kém thân thiện đối với các công ty ô tô Trung Quốc.
Quốc An (Theo Asia Nikkei)
