Nhiều tên tuổi lớn trên Phố Wall đang đối mặt với nguy cơ thiệt hại hàng tỷ USD từ vụ phá sản của First Brands - nhà sản xuất bugi đánh lửa và cần gạt nước kính chắn gió tại Ohio đang ngập trong nợ nần. First Brands đã tiết lộ khoản nợ và tài chính ngoại bảng gần 12 tỷ USD được tích lũy trong những năm trước khi nộp đơn phá sản vào ngày 28/09, kéo theo cả những nhà cho vay tư nhân ít được biết đến như một công ty cho thuê chuyên biệt có trụ sở tại Utah.
"Tôi ngờ rằng chúng ta sẽ thấy nhiều trường hợp tương tự như First Brands khi chu kỳ kinh tế cuối cùng đảo chiều”, ông Chanos nói với Financial Times, "đặc biệt khi tín dụng tư nhân đã tạo ra một lớp trung gian khác giữa người cho vay thực sự và người đi vay”.
Chanos, 67 tuổi, đã xây dựng danh tiếng của mình khi bán khống thành công Enron - công ty giao dịch năng lượng đã sử dụng nhiều tài chính ngoại bảng tương tự First Brands và vụ sụp đổ 70 tỷ USD của Enron đã mở đầu cho cuộc khủng hoảng thị trường chứng khoán năm 2001. Ông thông báo đóng cửa các quỹ đầu tư phòng hộ chính của mình vào năm 2023 sau hơn ba thập kỷ hoạt động, nhưng vẫn tiếp tục cung cấp tư vấn về các ý tưởng bán khống và phân tích vĩ mô.
Trong một cuộc phỏng vấn với Financial Times năm 2020, ông Chanos từng tuyên bố thị trường tài chính đang ở trong "thời kỳ hoàng kim của gian lận". Vào ngày 02/10, ông nhận định tình trạng gian lận trong thị trường tài chính không chỉ tiếp tục tồn tại mà còn phát triển mạnh mẽ hơn rất nhiều kể từ khi ông đưa ra nhận xét đó.
Mặc dù First Brands không bị cáo buộc gian lận, một cuộc điều tra phá sản về cấu trúc tài chính ngoại bảng phức tạp của công ty đang xem xét liệu họ có cam kết cùng một hóa đơn nhiều lần hay không. Cuộc điều tra cũng phát hiện tài sản thế chấp nợ có thể đã bị "trộn lẫn" với nhau.
* Quỹ đầu tư quốc gia Singapore GIC dè dặt với tín dụng tư nhân
* Các ông lớn tín dụng tư nhân "đổ bộ" châu Á
* Bong bóng tín dụng tư nhân: Phố Wall đang đùa với lửa? (Kỳ 1)
* Bong bóng tín dụng tư nhân (kỳ 2): Những nguy hiểm tiềm ẩn
Tờ Financial Times (FT) trước đây đã đưa tin rằng Patrick James - người sáng lập và chủ sở hữu tập đoàn, một doanh nhân kín tiếng - đã từng bị hai nhà cho vay kiện với cáo buộc hành vi gian lận đã làm trầm trọng thêm thiệt hại của họ. Ông James đã mạnh mẽ phủ nhận các cáo buộc này trong cả hai vụ kiện, và chúng đều bị bác bỏ sau khi đạt được thỏa thuận.
Ông Chanos so sánh bộ máy tín dụng tư nhân gần 2 ngàn tỷ USD đang thúc đẩy làn sóng cho vay trên Phố Wall với việc đóng gói các khoản thế chấp dưới chuẩn dẫn đến cuộc khủng hoảng tài chính 2008, do "các lớp trung gian giữa nguồn tiền và việc sử dụng tiền".
First Brands đã tránh thị trường trái phiếu công khai, thay vào đó vay tiền thông qua các khoản vay đòn bẩy. Công ty cũng huy động hàng tỷ USD thông qua hình thức tài chính còn mờ ám hơn - được bảo đảm bằng hóa đơn và hàng tồn kho, thường được cung cấp qua các quỹ tín dụng tư nhân.
"Với sự ra đời của tín dụng tư nhân... các tổ chức đang đổ tiền vào cỗ máy kỳ diệu này mang lại tỷ suất lợi nhuận như cổ phiếu nhưng với rủi ro nợ cao cấp”, ông nói, đồng thời cảnh báo rằng những lợi suất cao như vậy đối với các khoản đầu tư tưởng chừng an toàn "nên là cờ đỏ cảnh báo đầu tiên".
Theo FT, một số nhà quản lý quỹ tín dụng tư nhân đã dự báo lợi nhuận khủng lên tới hơn 50% từ các khoản cho vay được bảo đảm bằng hàng tồn kho của First Brands. Điều đáng ngạc nhiên là ngay cả những chuyên gia tín dụng hàng đầu Phố Wall cũng mới chỉ biết về các công ty con đặc biệt (SPE) - những đơn vị được dùng để hỗ trợ tài chính cho hàng tồn kho của nhà sản xuất phụ tùng ô tô Mỹ này.
Các nhà giao dịch tại Goldman Sachs chỉ mới thông báo cho khách hàng vài giờ trước khi các công ty con này nộp đơn phá sản riêng vào tuần trước. Họ báo cáo vừa phát hiện những khoản vay chi phí cao bất thường từ các tổ chức này - một điều mà theo họ là "khó giải thích" theo logic tài chính thông thường.
"Chúng ta hiếm khi được thấy cách làm ra xúc xích", ông Chanos bình luận, ngụ ý về những gì xảy ra đằng sau hậu trường.
Vụ phá sản của First Brands đã tiết lộ rằng ông James kiểm soát cả tập đoàn phụ tùng ô tô và một số SPE ngoại bảng thông qua cùng một chuỗi các công ty trách nhiệm hữu hạn. Ông Chanos mô tả quyền sở hữu chung này là dấu hiệu cảnh báo quan trọng.
Luận điểm bán khống của ông chống lại Enron từng được thúc đẩy một phần bởi nhận thức rằng các giám đốc điều hành tại tập đoàn đó đang quản lý các SPE tham gia vào các giao dịch phức tạp ngoài phạm vi bảng cân đối kế toán doanh nghiệp.
Khác với Enron, báo cáo tài chính của First Brands không được công khai. Mặc dù hàng trăm nhà quản lý các khoản vay đóng gói (CLO) có quyền truy cập vào báo cáo tài chính của công ty, họ phải ký thỏa thuận không tiết lộ để nhận tài liệu.
"Sự mờ ám là một phần của quá trình", ông Chanos kết luận. "Đó là một tính năng chứ không phải lỗi”.
Vũ Hạo (Theo FT)
